Ölçü Aletleri Hangi Sıklıkla Kalibrasyona Gönderilmelidir?

 

Ölçüm faaliyeti, değeri doğru kabul edilen bir ölçünün bilinmeyen bir ölçü ile karşılaştırılması esasına dayanmaktadır. Ölçülemeyen bir büyüklüğün yorumlanamayacağı, kabul veya ret kararının verilemeyeceği ve süreç bazında baktığımızda iyileştirilemeyeceği açıktır. Bu nedenle ürün ve hizmetleri üretirken kullandığımız ölçü aletleri iş ve işlemlerimizde hayati öneme sahiptir.

Ölçü aletlerinin doğru ölçüm yapıp yapmadığının, giriş kalite kontrol, üretim ve final kalite kontrol operasyonlarında sıklıkla kontrol edilmesini tavsiye edilmektedir. Kumpas, mikrometre, Komparatör saati gibi boyutsal ölçü aletlerini mastarlar ile doğrulamak oldukça kolaydır. Örneğin 20 ölçüsünü kumpasınızın doğru ölçüp ölçmediğini 20 mm mastar kullanarak hızlı bir şekilde yapabilirsiniz.

Yeri gelmişken söyleyelim doğrulama ile kalibrasyon birbirinden farklı kavramlardır. Doğrulama faaliyeti ölçü aletinin istenen limitler dahilinde ölçüm yapıp yapmadığını kontrol eder. Kalibrasyon ise ölçüm belirsizliklerinin (ortam koşulları, operatör vb) dikkate alınarak yapılan ölçümün değerlendirildiği bir işlemdir. Kalibrasyon işlemi Türkak tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlar tarafından yapılmaktadır. Kalibrasyon işleminde ölçüm değerinin referans değerden farklı gelmesi durumunda ayar vb yapılarak (uzman kişiler tarafından) cihaz istenilen seviyeye getirilebilir.  Örneğin bir termokupul sıcaklığı referans değerden farklı ölçmesi ve termokupul cihaz göstergesinin referans değere göre değiştirilmesi gibi.

Ölçü aletlerinin doğru ölçüm yapmasının yanında operatörün de ölçü aletlerini doğru kullanabilmesi en az ölçü aletinin doğruluğu kadar önemlidir. Örneğin bir kumpasın dış çap ölçümünde biraz eğik tutulması 100 mm’de 0,06 mm’e kadar hatalı okumaya neden olabilmektedir.

Kısa bir özet geçtikten sonra gelelim sorumuza Ölçü Aletleri Hangi Sıklıkla Kalibrasyona Gönderilmelidir?

Bu sorunun cevabı imalat hassasiyeti ve cihazların kullanıldığı alanlara göre değişkenlik gösterebilir. Örneğin solunum cihazının kalibrasyonu çok sık yapılması gerekir. Maksimum 6 ay da bir (Cihaz hassasiyetine göre daha düşük olabilir). Medikal söktöründeki kalibrasyon işlemleri çok hassastır, bu nedenle çok dikkatli hazırlanmış bir kalibrasyon planına göre yapılmalıdır. 

Aşağıda belirttiğim aralıklar Makine İmalat sektörü baz alınarak hazırlanmıştır.

Kumpas: Senede en az bir kere kalibrasyona gönderilebilir. 

Mikrometre: Senede en az bir kere kalibrasyona gönderilmelidir. 

Mikrometre Ayar Çubuğu: Senede en az bir kere kalibrasyona gönderilmelidir. 

Granit Plate: Eğer zeminde herhangi bir değişiklik yoksa kullanım alanının hassasiyetine bağlı olarak 2 ya da 3 yılda bir yaptırılabilir. 

Komparatör Saati: Tanınmış birkaç marka dışında kalibrasyondan geçme oranı oldukça düşüktür. İleri ve geri yönlü ölçümlerde göre sorunlar yaşanmaktadır. Senede en az bir kere kalibrasyona gönderilmelidir. 

Mastarlar: Senede en az bir kere kalibrasyona gönderilmelidir. 

Açı Ölçer: Senede en az bir kere kalibrasyona gönderilmelidir. 

Load cell: Ölçüm yapılacak büyüklüğün istenilen hassasiyet sınıfına göre kalibrasyon sıklığı 6 ayda bir olacak şekilde yaptırılabilir. Laodcell hassas bir ölçü aleti olduğundan kalibrasyon aralığının dar tutulması önerilir. 

Termokupul: Senede en az bir kere kalibrasyona gönderilmelidir. 

Ses ölçer: Senede en az bir kere kalibrasyona gönderilmelidir. 

Takometre: Senede en az bir kere kalibrasyona gönderilmelidir.

Kalibrasyonda önemli olan bir başka kısım da cihaza hangi referans değerlerde kalibrasyon yapılacağıdır. Burada dikkat edilmesi gereken husus en çok hangi değerlerde ölçü aleti kullanılıyorsa o ölçüm değerlerinde cihazın kalibre edilmesidir. Örneğin loadcell 50 kN’de çalışıyorsa 50 kN’de, termokupul 105 derecede ölçüm yapıyorsa 105 derecede kalibre edilmelidir.

Kalibre edilen cihazlar ile birlikte gelen raporlara mutlaka göz atmanızı tavsiye ederim. O raporda ölçüm ekipmanın sapmalarını rahatlıkla inceleyebilirsiniz.

Ölçü aletlerinin ölçüm doğruluğundan şüphe edildiği durumlarda ölçü aletinden daha hassas (1'e 10 kuralı) bir mastar vb ile doğrulanmasını istediğiniz vakit yapabilirsiniz. Bu durum oldukça partiktir ve sanayide en fazla kullanılan yöntemdir.

Yorumlarınızı bekleriz.