Esnaf
işletmelerinin değişen tüketim alışkanları ile varlıklarını sürdürebilmeleri,
kar elde edebilmeleri giderek zorlaşmaktadır. Günümüzde bakkal,
hırdavatçı, zücaciyeci, vb. tüm esnaflar; tüketici alışkanlıklarının
değişmesi, AVM’lerin giderek yaygınlaşması, ürün çeşitliliklerinin az olması,
e-ticaretin artması, yeniliğe açık olmama, finansmana erişim gibi nedenlerin
etkisi ile önemli ölçüde ekonomik kayba uğramaktadır.
Şimdi gelin
kültürümüzde sağlam bir yeri olan Esnaf ve Sanatkârların önemini
kaybetmelerinin sebepleri ve çözüm önerilerini açıklayalım.
1- Tüketici
alışkanlıklarının değişmesi: Alışveriş, ürün/hizmet satın almanın
yanında, çocukların oyun oynayabileceği, yemek yenip kahve içilebileceği hatta
sinemaya veya bowling salonuna gitmeyi de kapsayan çok fonksiyonlu bir yapı
haline dönüşmüştür. Esnaf ve sanatkârlar tüketiciye bu alanda alternatif
sunamamaktadır.
2- AVM’lerin
yaygınlaşması: Önceleri sadece büyük şehirlerde yer alan AVM’ler bugün
birçok ilde faaliyet göstermektedir. Ülkemizdeki AVM sayısı 396’a ulaşmıştır. Sayının
giderek artması ve özellikle çocuklara yönelik gerçekleştirilen etkinlikler,
aileleri güven unsuru da dikkate alınarak AVM’lere yönlendirmektedir.
3- Ürün
çeşitliliklerinin az olması: Esnaf ve sanatkârlarda ürün çeşitliliği,
dükkân alanının dar olması, yetersiz öz sermaye, stok maliyetleri, saklama
koşullarının uygun olmaması, düşük satış adetleri gibi nedenlerle büyük
marketler ve alışveriş merkezlerine göre oldukça azdır. Günümüzde tüketicinin
ürün/hizmet satın almadan birçok markayı hem beğeni hem de ekonomiklik
açısından değerlendirdiğinde Esnaf ve sanatkârların ürün gamı yetersiz
kalmaktadır.
4- e-ticaretin
artması: e-ticaret tüm dünyada büyümektedir. Geçtiğimiz yıl büyük
ülkelerde perakende sektörü yerinde sayarken e-ticaret yüzde 12 büyümüştür.
Türkiye’de 2,5 milyar dolarlık e-ticaret hacmi ile her 5 internet
kullanıcısından biri internet üzerinden alışveriş yaparken Avrupa’da bu oran
iki katından biraz fazla, ABD’de ise bu oran dört katına yakındır. Türkiye’de
sadece internet kullanıcısı genç kullanıcılara bakıldığında ise bu kesimin
yüzde 97’sinin internet üzerinden alışveriş yapmaktadır. Paylaşılan tüm bu
veriler Türkiye’de e-ticaretin önünün son derece açık olduğunu gösteriyor.
Özellikle genç kullanıcıların internet üzerinden alışveriş yapma alışkanlığına
sahip olma oranı, uzun yıllar boyunca e-ticaretin yükselmeye devam edeceğinin
net bir şekilde ifadesidir.
5- Yeniliğe
açık olmama: Ankara, Sakarya ve İzmir illerinde faaliyet gösteren
KOBİ’ler üzerinde gerçekleştirdiğimiz bir anket çalışması sonucuna göre; Esnaf
ve sanatkârların olarak nitelendirebileceğimiz 250.000 TL’nin altında ciroya
sahip şahıs işletmelerinin %53’nde yeni fikir üretilirken, bu rakam Anonim,
Limited ve Kolektif Şirketlerde (Tacir işletmeler) %70’dir. Aradaki %17’lik
fark esnaf işletmelerin yeniliğe daha az açık olduğunun göstergesidir.
6- Finansmana
erişim: Esnaf ve sanatkârların finansmana erişim kapasiteleri
bankacılık mevzuatı ve bilançolar nedeniyle istenilen seviyede değildir.
Ülkemizde Esnaf ve sanatkârların toplam krediler içerisinde ki payı
%23’dür. Kredi temin etmek isteyen Esnaf ve sanatkârların ya güçlü bir
teminat ya da iki devlet memurunun kefil olması istenmektedir. Bu da krediye
erişim imkânını zorlaştırmaktadır.
7- Ucuz marketlerin
yaygınlaşması: BİM, A101, ŞOK gibi
ucuz ürün sunan marketlerin yaygınlaşması özellikle bakkal ve küçük ölçekli
süpermarketleri bitirme noktasına gelmiştir. Düşük fiyat politikası sunan bu
marketler cirosu düşük olan marketlerin korkulu rüyası haline gelmiştir.
Çözüm Önerileri:
Esnaf ve sanatkârların kendilerini devem ettirebilmeleri amacıyla aşağıda
yer alan maddelerin uygulanmasını faydalı olacağı kanaatindeyiz.
1- Birbirine yakın lokasyonlarda açılacak olan dükkan sayısının Esnaf Odası tarafından belirlenmesi (Aynı mahallede 3-4 bakkal olmasın gibi)
2- Dükkan açmak
için belirli kriterler getirilmesi
3- Esnaf ve
sanatkârların ticari faaliyetlerinde (Alım-Satım- pazarlama) işbirliğine
yönlendirilmesi (KOSGEB İşbirliği Güçbirliği Desteği Yazımıza mutlaka göz
atın.)
4- Vergi ve
Bağkur ödemelerinde kolaylıklar getirilmesi
Esnaf ve
sanatkârların işletmelerinin zayıf yönlerini, kısmen çözüm önerilerini,
yukarıda özetlemeye çalıştım. Bir sonraki yazımda Esnaf işletmelerin avantajlarını
ve inovatif uygulamalar gerçekleştirerek fark oluşturan esnafları göreceğiz.
Editörün Notu: Sizlerin de çözüm önerileri varsa lütfen yorumlar bölümünde paylaşın bekliyoruz.